ကန္႔သတ္ ဥပေဒေတြနဲ႔ ျမန္မာ့မီဒီယာ
ဦးသီဟေစာ
VOA News, 24February 2013 —- (မ်က္ေမွာက္ေရးရာ/ဒီမုိကေရစီေရးရာ)
ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရးရာ ေဆြးေႏြးခန္းမွာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ
စာေပစီစစ္ေရးဆင္ဆာအဖြဲ႔ ဖ်က္သိမ္းလိုက္ၿပီမို႔ ပံုႏိွပ္မီဒီယာေလာကမွာ
အေတာ္အတန္ လြတ္လပ္လာၿပီလို႔ ဆိုေပမယ့္ ေရဒီယို၊ ရုပ္ျမင္သံၾကားအပါအဝင္
တျခားကန္႔သတ္ ဥပေဒေတြနဲ႔ ထုတ္ေဝခြင့္ မွတ္ပံုတင္ကိစၥေတြမွာ တင္းၾကပ္မႈေတြရွိေနေသးတယ္လို႔ ျမန္မာသတင္းအယ္ဒီတာခ်ဳပ္ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးက ေျပာပါတယ္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ သတင္းစာဆရာမ်ားအသင္း ဒုတိယ ဥကၠ႒တဦးလည္းျဖစ္တဲ့ ဦးသီဟေစာ
ကို ဗီြအိုေအက ေတြ႔ဆံုေမးျမန္း ထားပါတယ္။မီဒီယာ
ဦးသီဟေစာ ။ ။ အကုန္လံုး လြတ္လပ္ခြင့္ ျပဳလုိက္ၿပီလို႔ေတာ့ မေျပာနိုင္ေသးဘူး။ က်ေနာ္တို႔ အခု print media ေတြ။ ခါတိုင္းဆိုရင္ ထုတ္ေနၾကတဲ့ မဂၢဇင္းေတြ၊ ဂ်ာနယ္ေတြ၊ လံုခ်င္းေတြ ပံုႏိွပ္မီဒီယာက လူေတြကေတာ့ ဆင္ဆာမရွိတာေၾကာင့္မို႔ အရင္ထက္ဆရင္ အမ်ားႀကီး လြတ္လြတ္လပ္လပ္ လုပ္လို႔ရတယ္။ ဒါေပမဲ့ broadcast media က လူေတြမွာေတာ့ ရွိတုန္းပဲ။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ျမန္မာ့အသံနဲ႔ ပုဂၢလိကနဲ႔ .. MRTV 4, Skynet သူတို႔က တျခားပရိုဂရမ္ေတြမွာ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ရတယ္ဆိုေပမယ့္ entertainment, sport တို႔။ သတင္းမွာေတာ့ သူတို႔မွာ အကန္႔အသတ္ေတြ ရွိတုန္းပဲ။ ဆိုေတာ့ အားလံုးၿခံဳၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အရမ္းလြတ္လပ္တယ္လို႔ ေျပာလို႔မရေသးဘူး။ Print media ေနရာကေန ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ေတာ့ အရင္ထက္ဆရင္ ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို လြတ္လပ္ခြင့္ ပိုရလာပါတယ္။ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ျမန္မာသတင္းဆင္ဆာဘုတ္အဖြဲ႔ ဖ်က္သိမ္းလိုက္တာက ျမန္မာ့သတင္း လြတ္လပ္မႈအေျခအေနမွာ မွတ္တိုင္တစ္ခုေပါ့။ အဲဒီေတာ့ ျမန္မာသတင္းဆင္ဆာဘုတ္အဖြဲ႔ မရွိတဲ့ေနာက္ပိုင္းမွာ တျခား ဘာထိန္းခ်ဳပ္မႈေတြ ရွိေနေသးလို႔လဲ။ အထူးသျဖင့္ ႏွစ္ပိုင္းခြဲေျပာေပါ့။ Print media သတင္းစာေလာကနဲ႔ ရုပ္သံေလာက အဲဒါေတြမွာ ဘယ္လိုသီးျခားစီ ခ်ဳပ္ထိန္းမႈေတြ ရွိေနလို႔လဲ။
ဦးသီဟေစာ ။ ။ Print media ကို အရင္ေျပာရေအာင္။ စာေပစီစစ္ေရးလို႔ ေခၚေနၾကတာ သူက အမွန္ေတာ့ PSR (Print ) စာေပစီစစ္ေရးနဲ႔ ပံုႏိွပ္မွတ္ပံုတင္ဌာနဆိုၿပီး ပံုႏိွပ္တဲ့ printer ေတြ၊ publisher ေတြကို အဓိက ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ဌာန။ သူက အဲဒီကတဆင့္ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္ ပံုႏိွပ္ထုတ္ေဝေရး အက္ဥပေဒဆိုတာ ရွိတယ္။ အဲဒီကေနတဆင့္ အဲဒီဟာက ဒီေလာက္ထိ မဆိုးလွဘူး။ သူက မွတ္ပံုတင္တဲ့ လုိင္စင္ကိစၥကိုပဲ ထိန္းခ်ဳပ္တာ။ သူက ပြါးလာတဲ့ orders, directions, regulations – နည္းဥပေဒေတြ၊ အမိန္႔ေတြ၊ ညႊန္းၾကားခ်က္ေတြ အဲဒါေတြေပါင္းရင္နဲ႔ ဆင္ဆာဆိုတာႀကီးက ႀကီးၿပီးဆိုးလာတာ။ အဲဒီ အမိန္႔ေတြ ဖယ္လိုက္တဲ့အခါမွာ ဟိုဟာႀကီးက ဒီဖက္က်န္ခဲ့တယ္ဆုိေတာ့ ေတာ္ေတာ္ႀကီးေလ်ာ့သြားတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘာေတြ က်န္ေသးသလဲဆိုေတာ့ print media မွာပဲ ရွိေသးတယ္။ က်ေနာ္တို႔ guideline ေပးထားတာေတြ ရွိတယ္။ အဲဒီ guideline ေတြကေန ေခ်ာ္သြားခဲ့ရင္ သူတုိ႔ျပန္ၿပီး ၾကပ္မတ္မယ့္ကိစၥ သေဘာရွိတယ္။ ေနာက္တခုက ဘာလဲဆိုေတာ့ အဲဒီလိုင္စင္ကိစၥ။ တႏွစ္ကိုတခါ ျပန္လဲရမယ္ဆိုတာ ဥပေဒသစ္မလာမခ်င္း ရွိေနတုန္းပဲ။ တနွစ္တခါ လိုင္စင္လဲရမယ္ဆိုတာ အဲဒီအခ်ိန္မွာ တခုခု သတိထားေနရၿပီ။ Self censor ငါတခုခု ၿငိ ႔စြန္းတယ္ဆုိရင္ ျပန္သိမ္းမလား။ သိမ္းႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အလားအလာမ်ဳိး ရွိေနတယ္။ ေနာက္တခုက က်ေနာ္ျမင္တာက နည္းနည္းေလး ကသိကေအာက္ျဖစ္တာ တခုရွိတယ္။ အဲဒါကလည္း အမိန္႔ေတြ၊ ညႊန္းၾကားခ်က္ေတြကို ဖယ္ရွားဖို႔လိုမယ္။ ေနာက္ ဥပေဒတခု လိုမယ္။ Category က ဆရာကို ခြင့္ျပဳတာက သမုိင္းဆို၊ သမုိင္းပဲေရး။ အားကစားဆိုရင္ အားကစားပဲေရး၊ ဖက္ရွင္ဆိုရင္ ဖက္ရွင္ပဲေရး။ ဖက္ရွင္ကလူက သတင္းမေရးနဲ႔။ အားကစားကလူက က်န္းမာေရး မေရးနဲ႔။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အဲဒါက ေစာေစာကေျပာထားတဲ့ လမ္းညႊန္ခ်က္ထဲမွာ ပါသလား။
ဦးသီဟေစာ ။ ။ ေစာေစာက ၆၂ ဥပေဒနဲ႔ တြဲေနတဲ့ စာေပစီစစ္ေရး ရွိတုန္းက ခ်မွတ္ထားတဲ့ ပံုစံထဲမွာ အဲဒါေတြ ရွိေသးတယ္။ ဆိုပါေတာ့ ဟိုတေလာက ျပႆနာေပၚတဲ့ ညိဳ ႔ဆိုတဲ့ မဂၢဇင္းတခု ရွိတယ္။ လစဥ္ထုတ္။ သူ႔ကို အေရးယူတဲ့အခါမွာ ဘာနဲ႔ အေရးယူရမွန္း မသိတဲ့အခါၾကေတာ့ သူက အခုန သတ္မွတ္တဲ့ေဘာင္ထဲကဟာကို ေက်ာ္ၿပီးလုပ္တယ္ဆိုၿပီးေတာ့ သူကို ဖက္ရွင္ခြင့္ျပဳတယ္။ က်န္းမာေရး ေက်ာ္ေရးတယ္ဆိုၿပီးေတာ့ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ လိုင္စင္ကို ရပ္ဆုိင္းလိုက္တယ္။ အဲဒီလိုမ်ဳိးအခ်က္ေတြ ရွိေနေသးတယ္။ အဲဒါက က်ေနာ္တို႔ကလာၿပီးေတာ့ ဆင္ဆာတင္ပါ။ ဘာမေရးပါနဲ႔ ညာမေရးပါနဲ႔ကိစၥ မရွိေတာ့ဘူး။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလို categorizing အကန္႔အသတ္နဲ႔ လိုင္ခြဲၿပီးေတာ့ ေခၚၾကတယ္။ သမုိင္းကို ခြင့္ျပဳတဲ့လူက အားကစားကို မေရးနဲ႔ အားကစားသမားက ယဥ္ေက်းမႈ မေရးနဲ႔ စသျဖင့္ေပါ့။ အဲဒါေတြလည္း ဖယ္ရွားဖို႔လိုတယ္။ အမ်ားႀကီး က်န္ေနေသးတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ဒါေပမဲ့လဲ အခုေလာေလာဆယ္က ဗမာျပည္မွာက အပတ္စဥ္ထုတ္ ဂ်ာနယ္ေတြပဲ ရွိေနေသးတယ္။ မၾကာခင္မွာ ေန႔စဥ္ထုတ္ သတင္းစာေတြ ထြက္လာေတာ့မယ္ဆိုၿပီးေတာ့ တာစူေနတာလည္းရွိတယ္။ အဲဒီေနရာမွာ ဘယ္ေလာက္ထိ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ သတင္းရယူႏိုင္မလဲ။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ သတင္းရယူမယ့္ ေနရာမွာလည္း လူထုကို သတင္းစာက်င့္ဝတ္နဲ႔အညီ မွန္မွန္ကန္ကန္ သတင္းေပးပို႔ႏိုင္ဖို႔ အရည္အေသြးေတြ ျမႇင့္တက္လာဖို႔ အစိုးရဖက္နဲ႔ သတင္းစာသမားေတြဖက္က ဘယ္ေလာက္အားထုတ္မႈ ရွိသလဲဆိုတာကို ရွင္းျပေပးပါ။
ဦးသီဟေစာ ။ ။ ရွိေတာ့ရွိေနပါတယ္။ လုိအပ္ခ်က္ေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရွိေနပါတယ္။ လုပ္ေနတာေတြလည္း အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ ဥပမာ က်ေနာ္တို႔ အခုဖြဲ႔ထားတဲ့ ယာယီစာနယ္ဇင္းေကာင္စီ။ ဗမာလုိ ေျပာရင္ေတာ့ နည္းနည္းရႈပ္ပါတယ္။ Press Council လုိပဲ ေျပာရမယ္။ စာနယ္ဇင္းေကာင္စီလုိ႔ ေျပာလုိ႔ရွိရင္ အဲဒါကို သတင္းမီဒီယာေကာင္စီလို႔ ေခၚရင္ေကာင္းမလား။ စာနယ္ဇင္းေခၚမလား အျငင္းပြားေနတယ္။ Press Council ဆုိရင္ေတာ့ သူ႔သေဘာထား ရွင္းပါတယ္။ အဲဒီ Press Council မွာေတာ့ တကယ္ဆိုလို႔ရွိရင္ အဲဒီ codes of ethics ကို က်ေနာ္တုိ႔ အကုန္လံုး တုိင္ပင္ၿပီးေတာ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြထဲက ကိုယ္စားလွယ္ေတြ အကုန္လံုးတိုင္ပင္ၿပီးေတာ့ အဲဒီ codes of ethics ကို ေရးၿပီးသြားပါၿပီ။ အဲဒီလိုပဲ အခုနေျပာတဲ့ print media act/press act အဲဒီအၾကမ္းထည္လည္းၿပီေရာ အဲဒီအထဲမွာ အခုန ကိုသန္းလြင္ထြန္းေျပာတဲ့ သတင္းရယူခြင့္၊ သတင္းလြတ္လပ္စြာ ေရးသားခြင့္။ အဲဒါေတြက တကယ္ဆိုရင္ က်ေနာ္တုိ႔ သတင္းသမားေတြရဲ ႔ အခြင့္အေရး။ က်ေနာ္တုိ႔ သတင္းကို လုိက္ခ်င္တယ္၊ က်ေနာ္တုိ႔ကို ေျပာရမယ္။ ဒါေပမဲ့လဲ တနည္းအားျဖင့္ ျပည္သူေတြရဲ ႔ အခြင့္အေရးလည္း ျဖစ္တာေပါ့။ ျပည္သူေတြလည္း သိခြင့္ရွိတယ္။ ျပည္သူေတြကလည္း သတင္းသိခြင့္ရွိလို႔ အဲဒါကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး က်ေနာ္တုိ႔ သတင္းသမားေတြက သြားယူေပးရတာ။ အဲဒီကိစၥကိုလည္း ေနာက္လာမယ့္ media law ထဲမွာ ထည့္သြင္းၿပီးေတာ့ ေရးထားပါတယ္။
အဲဒါက ျဖစ္ေတာ့ျဖစ္မလာေသးဘူး။ ျဖစ္လာရင္ေတာ့ ပိုၿပီးေတာ့ ခိုင္မာလာပါလိမ့္မယ္။ ေနာက္တခုက က်င့္ဝတ္ပိုင္းနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ က်င့္ဝတ္ပိုင္းကို တကယ္တမ္းေျပာရင္ အေရးယူတာထက္၊ ေစာင့္ထိန္းဖို႔ လုိတာေပါ့။ က်ေနာ္ တခ်ဳိ ႔လူေတြနဲ႔လည္း ေျပာဘူးတယ္။ လူငယ္ေတြနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စာသင္တဲ့အခါ ေျပာဘူးတယ္။ က်င့္ဝတ္က ဘာလုိ႔လိုတာလဲ။ သတင္းသမားေတြက လူထုရဲ ႔ ယံုၾကည္မႈ၊ ပရိတ္သတ္ရဲ ႔ ယံုၾကည္မႈက အဓိကက်တယ္။ Creditability – က်င့္ဝတ္ေဖာက္ဖ်က္လို႔ ဘာျဖစ္သလဲ။ အဲဒီလူကေတာ့ ဘာမွမျဖစ္သြားဘူး။ သူ႔ရဲ ႔ creditability ကေတာ့ ေလ်ာ့သြာမွာ။ သူ႔အေပၚ ပရိသတ္ရဲ ႔ ယံုၾကည္မႈေလ်ာ့သြားမွာ။ ယံုၾကည္မႈကို ထိန္းခ်င္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ က်င့္ဝတ္ကို ထိန္းဖို႔ေတာ့လိုတယ္။ Balance ျဖစ္ေအာင္လုပ္ဖို႔၊ မွ်တေအာင္လုပ္ဖို႔ စသျဖင့္ ရွိသမွ် က်င့္ဝတ္ေတြေပါ့။ အဲဒါလဲ က်ေနာ္တို႔ ေတာ္ေတာ္ႀကီးကို လူငယ္ေတြၾကားမွာ၊ သတင္းသမားေတြၾကားမွာ ေသခ်ာေျပာၾကဆုိၾက၊ ေဆြးေႏြးၾကတယ္။ ေနာက္ လုိက္နာမႈေတြလည္း ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခုနေျပာတဲ့အထဲမွာ capacity ကေတာ့ ေတာ္ေတာ္လုပ္ရလိမ့္မယ္။ အခုလက္ရွိေနတာက periodical monthly publishing က သံုးရာ-ေလးရာေလာက္ရွိတယ္။ လူေတြေတာ္ေတာ္မ်ားလည္း အပတ္စဥ္ထုတ္ေတြ၊ လစဥ္ထုတ္ေတြနဲ႔ ေတာ္ေတာ္ရင္းႏီွးကၽြမ္းဝင္ေနၾကၿပီ။ ဒါေပမဲ့ ေန႔စဥ္က a big challenge။ က်ေနာ္ဆိုရင္ က်ေနာ္ငယ္ငယ္က ေန႔စဥ္လုပ္ဘူးတယ္။ လုပ္သားျပည္သူေန႔စဥ္ေခတ္က။ ေန႔စဥ္က အပတ္စဥ္နဲ႔ ေတာ္ေတာ္ကြာမယ္။ ကြာတဲ့အျပင္မွာတင္ အဲဒီမွာ လက္ရွိလုပ္ေနတဲ့ အပတ္စဥ္မွာရွိတဲ့ လူငယ္သတင္းသမားေတြက အမ်ားႀကီးပဲ။ မိန္းခေလးေတြ ေတာ္ေတာ္မ်ားလာတယ္။ ေယာက်္ားေလးေတြလည္းရွိတယ္။ သူတုိ႔က weekly ကို ႏိုင္ေပမယ့္ daily ကို ႏိုင္ပါ့မလား။ အဲဒါကႏွစ္ပိုင္း – တပိုင္းက young beginners and reporters သတင္းေထာက္ေတြ။ သူတုိ႔ သတင္းကို လိုက္ႏိုင္ပါ့မလား။ ေနာက္တခုက ကိုင္မယ့္ အယ္ဒီတာေတြ။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ survey တခု၊ mini-survey တခုလုပ္ၾကည့္တယ္။ လူငယ္အယ္ဒီတာေတြကို ေမးၾကည့္တဲ့အခါမွာ average က ၂၈-၂၉ ျဖစ္ၾကတယ္။ အဲဒီေလာက္ level နဲ႔ လူႀကီးေတြေတာ့ လိုတာေပါ့။ အဲဒီေလာက္ level နဲ႔ အမ်ားစုနဲ႔ ေန႔စဥ္သတင္း ကိုင္တြယ္တဲ့အခါမွာ ႏိုင္ႏွင္းမႈရွိပါ့မလား။ အဲဒါကိုေတာ့ နည္းနည္း a big challenge ျဖစ္တယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ အေျခအေနအရ အေတြ႔အႀကံဳအရ တုိးတက္လာမွာေတြ ရွိလာမွာပါ။ ဒါေပမဲ့ ဦးသီဟေစာ ေျပာတဲ့အထဲမွာ media law ဆိုတာပါတယ္။ ဦးသီဟေစာတုိ႔ကလည္း အဓိကအားျဖင့္ media law ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ မီဒီယာဥပေဒၾကမ္းတခု ေရးဆြဲဖို႔ ျပင္ဆင္ေနၾကတဲ့ လူေတြထဲမွာပါတယ္ဆိုေတာ့ ဒီဘက္ႏုိင္ငံေတြမွာေတာ့ ဒီမုိကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ လြတ္လပ္စြာ ေဖာ္ျပေရးသားပိုင္ခြင့္၊ ေျပာဆိုပိုင္ခြင့္ဆိုတာ အေျခခံဥပေဒမွာ အတိအက်ျပဌာန္းထားၿပီးေတာ့ သတ္မွတ္ထားတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံ အေျခခံဥပေဒထဲမွာလည္း ပါပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လဲ တည္ရွိဆဲဥပေဒနဲ႔ ကိုက္ညီရမယ္ဆိုတဲ့ အပိုစာသားေလးကလည္း ပါေနတဲ့အခါၾကေတာ့ မလုိအပ္ဘဲနဲ႔ ပိတ္ပင္မႈေတြ ရွိလာႏိုင္တယ္။ အခု ဦးသီဟေစာတို႔ ေရးဆြဲေနတဲ့ media law က ဒီအေျခခံဥပေဒပါ အခြင့္အေရးနဲ႔ ဘယ္လိုဆက္စပ္မႈ ရွိသလဲ။ ဒီအေျခခံဥပေဒပါ အခြင့္အေရးကို ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ အေျခခံၿပီးေတာ့ ေရးဆြဲမယ့္ ဥပေဒလား။ ဒါမွမဟုတ္ သတင္းသမားေတြ၊ ဂ်ာနယ္လစ္ေတြ လိုက္နာရမယ္ဆိုၿပီးေတာ့ စည္းကမ္းတင္းၾကပ္မယ့္ ဥပေဒမ်ဳိးကို ေျပာခ်င္တာလား။
ဦးသီဟေစာ ။ ။ တကယ္တမ္းေျပာရင္ ကိုသန္းလြင္ထြန္းေျပာတာ မွန္ပါတယ္။ တကယ့္ ဒီမုိကေရစီႏိုင္ငံႀကီးေတြ အေမရိကန္၊ ျပင္သစ္ – သူတုိ႔က သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ဆုိတာ အဲဒီ အေျခခံဥပေဒမွာ တခါတည္းကို ပါထားၿပီးသာ။ အေမရိကန္ အေျခခံဥပေဒမွာလည္း first amendment – ပထမျပင္ဆင္ခ်က္ထဲမွာ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားေဖာ္ျပထုတ္ေဖာ္ခြင့္ကို ကန္႔သတ္ေသာ ဥပေဒမေရးရလို႔ ေရးထားလိုက္တာ။ ကန္႔သတ္တဲ့ ဥပေဒေပၚမလားေတာ့ဘူး။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာေတာ့ ျပႆနာက ဘာလဲဆိုေတာ့ ၿပီးခဲ့တဲ့ ႏွစ္ ၄၀-၅၀ မွာ ကန္႔သတ္မႈေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ ကန္႔သတ္တဲ့ ဥပေဒေတြလည္း အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ အခု အေျပာင္းအလဲမွာလည္း ပုဒ္မ ၃၅၄ (က) က လြတ္လပ္စြာ ေရးသားခြင့္၊ ေျပာဆိုခြင့္ေတြကို တည္ဆဲဥပေဒနဲ႔ ညီလွ်င္ခြင့္ျပဳႏိုင္သည္ဆုိေတာ့ အဲဒီ တည္ဆဲဥပေဒက အေရးႀကီးတာ။ တည္ဆဲဥပေဒမွာ ေတာ္ေတာ္ဆိုးတဲ့ ဥပေဒရွိတယ္။ တစ္အခ်က္က အဲဒါေတြကို ျပင္ဖို႔ဖ်က္ဖို႔ လုိမယ္။ လံုးဝဖ်က္ၿပီး မရွိရင္ေတာ့ အေကာင္းဆံုးပဲ။ No law in good law လို႔ ေျပာတယ္။ ဥပေဒမရွိရင္ ေကာင္းေလေပါ့။ ဒါေပမဲ့ လက္ရွိအေနအထားမွာေတာ့ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရရင္ တကယ့္လက္ေတြ႔သေဘာအရ ျမန္မာႏုိုင္ငံမွာ တခ်ဳိ ႔ဥပေဒေတြက ရွိေနအံုးမွာ။ တခ်ဳိ ႔ဥပေဒေတြက ျပင္ဖို႔ႀကိဳးစားတုန္းပဲ ရွိေနေသးတယ္။ အဲဒီလုိကာလမွာ က်ေနာ္တို႔လုပ္ခြင့္ရတဲ့ media law ဆိုတာက နည္းနည္း controversy ျဖစ္တယ္။ Broadcast က က်ေနာ္တုိ႔ ေရးခြင့္မရွိဘူး။ အခုက ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာနက ဥပေဒ (၅) ခုေတာင္ ေရးေနတယ္ေျပာတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ ပါခြင့္ရတဲ့ press act ပံုႏိွပ္ထုတ္ေဝခြင့္ဥပေဒ။ ေနာက္တခုကေတာ့ public service media လိုေခၚတယ္ – အမ်ားျပည္သူ ဝန္ေဆာင္မႈမီဒီယာ ဆိုတာကို တခုေရးေနတယ္။ Broadcast law လည္း ေရးေနတယ္။ ရုပ္ရွင္ဥပေဒ film movie ဆိုတာလည္း ေရးေနတယ္။ Library လည္း ေရးေနတယ္။ ဆိုေတာ့ ျပန္ၾကားေရးဝန္ႀကီးဌာန တခုတည္းကပဲ ဥပေဒ (၅) ခုေလာက္ အသစ္လာဖုိ႔ရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ က်ေနာ္တုိ႔က က်ေနာ္တုိ႔ကိုင္ခြင့္ မရတဲ့ဥပေဒေတြေတာ့ ထားေတာ့။ က်ေနာ္တုိ႔ ပါဝင္လုပ္ေဆာင္ခြင့္ရတဲ့ press act မွာေတာ့ တတ္ႏုိင္သမွ် သတင္းလြတ္လပ္ခြင့္ရေအာင္၊ ျပည္သူေတြလည္း အကာအကြယ္ေတြ ပုိျဖစ္ေအာင္။ ေနာက္ ပံုႏိွပ္ထုတ္ေဝသူေတြရဲ ႔ အခြင့္အေရးကိုလည္း အကာအကြယ္ျဖစ္ေအာင္။ ဥပမာဆုိပါစို႔ ဆရာက အခုေန ဗမာျပည္ျပန္လာၿပီး invest လုပ္ၿပီးေတာ့ ေဒၚလာ ႏွစ္သန္းနဲ႔ ပံုႏိွပ္စက္ႀကီး အႀကီးႀကီးနဲ႔ သတင္းစာထုတ္မယ္။ ဆရာရဲ ႔ စက္ကို အခ်ိန္မေရြး (၄၅) ရက္ ပိတ္လို႔ရတယ္ဆိုတဲ့ ဥပေဒ ရွိေနတယ္။ ဆရာကို တႏွစ္တခါ လိုင္စင္လဲရမယ္၊ လိုင္စင္မက်ရင္ မေပးဘူးဆိုတဲ့ ဥပေဒရွိေနရင္ ဆရာ invest လုပ္ရဲမွာ မဟုတ္ဘူး။ ျပည္ပက ျပန္လာတဲ့လူ။ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ လူေတြလည္း အဲဒီ issue က ေတာ္ေတာ္ေလး အေရးႀကီးေနတယ္။ သူတုိ႔ ပိုမိုၿပီး invest လုပ္ရမယ္။ မ်ားမ်ား invest လုပ္တာကို ျပန္ၿပီးေတာ့ tight control တင္းၾကပ္မႈေတြ ရွိမယ္ဆိုရင္ လုပ္ရဲမွာ မဟုတ္ဘူး။ အဲဒါဆုိရင္ ပံုႏိွပ္မႈ နည္းလိမ့္မယ္။ အဲဒီအပိုင္းလည္း လုပ္ဖို႔လုိတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ အခုက အမ်ားျပည္သူ စိတ္ဝင္စားေနတဲ့ က႑တခု အဲဒါက လြတ္လပ္စြာ ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္၊ ေရးသားခြင့္ဆိုတာကို ဘယ္ေလာက္အတိုင္းအတာအထိ နားလည္းမႈ ထားၾကသလဲဆိုတာကိုလည္း က်ေနာ္ေမးခ်င္တယ္။ အထူးသျဖင့္ အစိုးရအပိုင္း၊ ေနာက္ ႏုိင္ငံေရးသမားေတြအပိုင္း။ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာ။ မၾကာေသးခင္ အခ်ိန္တုန္းကပဲ အစိုးရနဲ႔ လႊတ္ေတာ္အၾကား ျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥေလးတခုကို ေဝဖန္တဲ့ကိစၥဆုိၿပီးေတာ့ ေဒါက္တာဆိတ္ဖြားဆိုတဲ့ နံမည္နဲ႔ ေရးတဲ့ေဆာင္းပါးအေပၚမွာ အင္တာနက္မွာပ်ံ ႔တဲ့ေဆာင္းပါးအေပၚမွာ လႊြတ္ေတာ္ထဲမွာ ေကာ္မတီဖြဲ႔ၿပီး စံုစမ္းရမယ္ဆိုတဲ့ အေျခအေနမ်ုိးအထိ လုပ္ခဲ့ရတယ္ဆိုေတာ့ ဒါဟာ ဗမာျပည္ထဲမွာ လြတ္လပ္စြာ ေရးသားေဖာ္ထုတ္ ေျပာဆုိပိုင္ခြင့္ဆိုတာကို နားလည္းမႈလႊဲေနတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္သလား။ ဒါမွမဟုတ္ ႏုိင္ငံေတာ္ အၾကည္အညိဳပ်က္ေစမႈ ဆိုတာမ်ဳိးတို႔၊ ဒါမ်ဳိး ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ဳိးေတြ ေဘာင္ႀကီးေတြ ရွိေနေသးတယ္။ ဒါေတြကို ျပဳျပင္ႏုိင္ဖို႔ ဘာေတြလုပ္ဖို႔ လိုတယ္လို႔ ယူဆသလဲ။
ဦးသီဟေစာ ။ ။ အဲဒါကို ႏွစ္ပိုင္း ေျဖခ်င္တယ္။ အခုန ဒုတိယအပိုင္းကို ေျပာတာေပါ့။ ေစာေစာက ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကည္အညိဳပ်က္ေစမႈတုိ႔၊ ဘာတို႔ စသျဖင့္ ဥပေဒေတြရွိတယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာကလည္း criminal codes ရွိတယ္။ ရာဇဝတ္ဥပေဒ။ အဲဒီမွာ ပုဒ္မွာ ၁၂၄ ဆုိရင္ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကည္အညိဳပ်က္ေစမႈ။ အဲဒါက ဘယ္သူက ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လိုေရးေရး အေရးယူခ်င္တယ္ဆိုရင္ ယူလို႔ရတယ္။ အဲဒီလုိမ်ဳိးပဲ ပုဒ္မ ၅ အရ defamation အရ အေမရိက နဲ႔ တျခားႏိုင္ငံေတြမွာ သူက criminal မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ civial ျဖစ္သြားၿပီး တရားမမႈ ဒဏ္ေငြသာ ေဆာင္ရတာမဟုတ္ဘူး။ က်ေနာ္တို႔ဆီမွာ ေထာင္ခ်လို႔ ရတုန္းပဲ။ အဲဒီလို ပုဒ္မ ၅၀၅ ဆိုရင္ အၾကမ္းဖက္၊ ဆူပူရန္ လံႈေဆာ္မႈ – အဲဒီလို အဲဒီ law ေတြကို သြားျပင္ဖို႔ဆုိတာ အေတာ္ခက္တယ္။ ဒါေတြက အဂၤလိပ္ေခတ္ထဲက ပါလာတဲ့ law ေတြ။ ျပင္မယ္ဆုိရင္လည္း လႊတ္ေတာ္မွာ ေသေသခ်ာခ်ာ ျပင္ရမယ္။ အဲဒါေတြ ရွိလာၿပီးရင္ ဒုတိယပိုင္းက ရွိေသးတယ္လို႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ ဒါေတြကို က်ေနာ္တုိ႔ သတိထားေနရတုန္းပဲ။ ပထမပိုင္း ျပန္ေျပာတဲ့အခါမွာ freedom of expression, freedom of press လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္၊ ေဆြးေႏြးခြင့္ ဘာညာဆိုတာလဲ အဲဒါကိုလဲ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ေျပာရရင္ personally ေျပာတာပါ။ က်ေနာ္တို႔ ျပည္တြင္းမွာရွိတဲ့ ျပည္သူလူထုနဲ႔ ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းတို႔ အသားမက်ေသးဘူးလို႔ထင္တယ္။ လြတ္လပ္စြာ ေျပာဆိုခြင့္ဆိုတာ ဘာလဲ။ ဘယ္ေလာက္အထိ ေျပာခြင့္ရွိသလဲ။ ဘယ္ေလာက္အထိ ေျပာလာရင္ ကိုယ္က သည္းခံနိုင္မလဲ။ က်ေနာ္တို႔ သတင္းသမားေတြကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ လုပ္ခဲ့တဲ့ အေတြ႔အႀကံဳေတြ၊ အႏွစ္ ၂၀-၃၀ အေတြ႔အႀကံဳေတြ၊ အေထြေထြအေတြ႔အႀကံုေတြအရဆုိရင္ သတင္းသမားဆိုတာ သူက အမွန္ကိုေတြ႔ရင္ ေျပာမယ္၊ ေရးမယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီအမွန္က လူတုိင္းရဲ ႔ privacy ကို က်ဴးေက်ာ္လို႔ မရဘူး။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ က်င့္ဝတ္နဲ႔ ထိန္းရမယ္။
ဦးသီဟေစာ ။ ။ ဒါေပမဲ့ တခုရွိတာက အဲဒီအမွန္သည္ public figure, public institution အမ်ားျပည္သူနဲ႔ဆုိင္တဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြ၊ ပုဂၢိဳလ္ေတြ ဆိုလို႔ရွိရင္ သူနဲ႔ ပတ္သက္တာကို အမွန္ေရးမယ္ဆုိရင္ အေရးခံ၊ သည္းခံရမယ့္ သေဘာရွိတယ္။ ဘာျဖစ္လုိ႔လဲဆုိေတာ့ ဟုိလူေတြက သူ႔ကို ေျပာခြင့္ရွိတယ္။ သူက ျပည္သူ႔ရဲ ႔ ပိုက္ဆံကို စားေနတယ္၊ ျပည္သူ႔ဘ႑ာကို သံုးေနတယ္ဆုိရင္ သူ႔ကို ေဝဖန္ျခင္းကို သူခံႏုိင္ရမယ္။ ေဝဖန္ခြင့္လည္း ရွိရမယ္။ က်ေနာ္တုိ႔ဆီမွာ အဲဒီကိစၥေတြ သိပ္အသားမက်ေသးဘူးထင္တယ္။ က်ေနာ့္သေဘာအရ personally ေျပာမယ္ – အဲဒီ ေဒါက္တာဆိတ္ဖြားကိစၥက အဲဒီေလာက္ႀကီး အႀကီးႀကီး မျဖစ္သင့္ဘူး၊ မခ်ဲ ႔သင့္ဘူးလို႔ထင္တယ္။ သာမန္ပဲ ignore လုပ္မယ္ဆိုရင္ ရတဲ့သေဘာထင္တယ္။ သို႔တည္းမဟုတ္ တျခားနည္းနဲ႔ ရွင္းေပါ့။ အဲဒါက ၾကာလုိ႔ရွိရင္ ဘာျဖစ္မလဲဆုိရင္ မစၥတာကင္တားနားနဲ႔ က်ေနာ္တို႔ က်ေနာ္နဲ႔ ဆရာကို၊ ဗီြအုိေအက ေဒၚခင္စိုးဝင္း၊ မဇၥ်ိမကိုစိုးျမင့္ ရန္ကုန္မွာေတြ႔တယ္။ ခဏေခၚၿပီးေတာ့ စကားေျပာ ေမးၾကည့္တာေပါ့။ က်ေနာ္နဲ႔ သူနဲ႔ သေဘာတူတယ္။ ဒါက တကယ္ဆိုလုိ႔ရွိရင္ ႏုိင္ငံေရး issue မဟုတ္ဘူး။ Freedom of expression issue – အဲဒါေတြ ေျပာလြန္းအားႀကီးရင္ freedom of expression ကို သြားထိခိုက္မယ္လို႔ သူျမင္တယ္။ က်ေနာ္တို႔လည္း အဲဒီလို ျမင္တယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း ။ ။ ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။
ဦးသန္းလြင္ထြန္း
No comments:
Post a Comment