ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး မည္ကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသနည္း

ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး မည္ကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသနည္း 

by moethiha aung

ဧရာဝတီကို ရာဇဝင္မ်ားထဲမွ သတုိ႔သမီးဟုလည္းေကာင္း၊ အသက္ေသြးေၾကာ ျမစ္မႀကီးအျဖစ္ မိခင္ဧရာ ဝတီဟုလည္းေကာင္း ျမန္မာႏိုင္ငံသားတုိ႔က တင္စားေခၚေဝၚၾကသည္။ ထို ဧရာဝတီ၏ အနာဂတ္ အတြက္လည္း ဝိုင္းဝန္းပူပန္ၾကသည္။ ယခုအခါ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကား မည္ကဲ့သို႔ ျဖစ္ေနသနည္း။

ဧရာဝတီ ျမစ္ကမ္း တစ္ေနရာ

ဧရာဝတီ ေရငတ္ေနၿပီ။ ဧရာဝတီ၏ သယံဇာတမ်ား ဆံုး႐ံႈးေနၿပီ။ ဧရာဝတီကား ညစ္ညမ္းေနၿပီ စသျဖင့္ အသံေတြ ၾကားေနရသည္။ ျမစ္ဆံုဆည္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ စီမံကိန္းကို အေၾကာင္းျပဳကာ ဧရာဝတီႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ လႈပ္ရွားမႈမ်ား တရစပ္ ျမင္ေတြ႕လာရသည္။ သစ္ေတာ၊ မိုးေလဝသ၊ ေရအရင္းအျမစ္၊ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္ စသည့္ ဘာသာရပ္ဆုိင္ရာပညာရွင္ႀကီး မ်ားက စာတမ္းဖတ္ပြဲမ်ား၊ ေမးခြန္း ထုတ္ပြဲမ်ား၊ ခုခံေခ်ပ ေဟာေျပာပြဲမ်ား က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ က်င္းပေနၾကဆဲ။ စာေပ၊ ပန္းခ်ီ၊ ႐ုပ္ရွင္၊ ဂီတအႏုပညာ ရွင္မ်ားကလည္းဆုိင္ရာ အႏုပညာ လက္ရာ ဖန္တီးမႈမ်ားျဖင့္ ဧရာဝတီကို ကယ္တင္ရန္ အားထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ အားထုတ္ေနၾကဆဲ။ ႏိုင္ငံေရးပါတီ မ်ား အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၊ လႈပ္ရွားတက္ ႂကသူမ်ား၊ လူထုအေျချပဳ လူ႔အဖြဲ႕ အစည္းမ်ား၊ လူငယ္မ်ားႏွင့္ အလုပ္သမား၊ လယ္သမား လူထုလူတန္းစား အဖြဲ႕မ်ားကလည္း သူတို႔၏ အေတြး အျမင္၊ အယူအဆ၊ ခံစားခ်က္မ်ားကို ရင္ဖြင့္ေဖာ္ထုတ္ခ့ဲၾကသည္။ ရင္ဖြင့္ ေဖာ္ထုတ္ၾကဆဲ။
သို႔ေသာ္ ဧရာဝတီကား ေရငတ္ဆဲ။
သို႔ေသာ္ ဧရာဝတီကား ဆံုး႐ံႈးဆဲ။
ေရငတ္ေနသည့္ ဧရာဝတီ  
ဧရာဝတီႀကီး ေရငတ္ေျပရန္ ဧရာဝတီျမစ္ကမ္း တစ္ေလွ်ာက္တြင္ သစ္ပင္မ်ားစုိက္ပ်ိဳးေပးရမည္။ ထိုသစ္ပင္မ်ားက မိုးရြာသြန္းခ်ိန္တြင္ မိုးေရမ်ား ဧရာဝတီျမစ္ထဲသို႔ ေတာက္ေလွ်ာက္ စီးဝင္မသြားေစရန္ မိုးေရတခ်ိဳ႕ကို စုေဆာင္း   ေပးထားမည္။ ေႏြကာလ ေရာက္ခ်ိန္ ဧရာဝတီျမစ္ေရမခမ္း ေျခာက္ေစရန္ အဆိုပါသစ္ပင္တို႔က ကူညီေပးသည္။ ထို႔ျပင္ အပူပိုင္း ေဒသမ်ားတြင္ ရာသီဥတု မွန္ကန္ေစရန္ ႏွင့္ မိုးပံုမွန္ရြာေစရန္ တုိ႔ကိုလည္း ထို သစ္ပင္တ႔ိုက ကူညီ လုပ္ေဆာင္ ေပးမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ထိုအေရးႀကီးေသာ သစ္ပင္မ်ား မ်ိဳးသုဥ္းမႈ မျဖစ္ေစရန္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ သက္ရွိသက္မဲ့ သတၱဝါမ်ား အျပန္အလွန္ မွီတင္းေနထိုင္ေသာ ေဂဟစနစ္ ေကာင္းမြန္လာေစေရးႏွင့္ ယင္းတို႔အေပၚ ဂုဏ္ယူတန္ဖိုးထား တတ္လာေစရန္ စေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားျဖင့္  အဖြဲ႔တစ္ခုကို ဖြဲ႕စည္းခဲ့ၾကသည္။ ထို႔အဖြဲ႕တြင္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ႏွင့္ သားငွက္တိရစာၦန္ မ်ားအား ခ်စ္ျမတ္ႏုိးၾကေသာ ဝါသနာတူ လူငယ္ေလးမ်ား ပါဝင္ၾကသည္။ ထို႔အဖြဲ႕မွ လူငယ္တစ္ဦးက “ကၽြန္မတို႔အဖြဲ႕ သစ္ပင္သြားစိုက္တဲ့ ေနရာက စစ္ကိုင္းတိုင္းေဒႀကီး၊ ေရႊဘိုခ႐ုိင္၊ ဝက္လက္ၿမိဳ႕နယ္၊ ရွိမ္းမကား ေက်းရြာနဲ႔ ငရယ္ေက်းရြာ ၾကားမွာရွိတဲ့ ဧကေပါင္း ၃၃၄ ဧက၊ စတရန္းမိုင္ ဝ.၅ မိုင္က်ယ္ဝန္းတဲ့    ေတာရႀကီး ေဘးမဲ့ေတာမွာပါ။ အဲဒီေနရာက မင္းတုန္းမင္းႀကီး ေဘးမဲ့ေတာ အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့တဲ့ ေနရာလည္း   ျဖစ္တယ္။ ႏွစ္ေပါင္း ၁၅ဝ ေက်ာ္ သက္တမ္းရွိေနၿပီ” ဟု ရွင္းျပသည္။
ယင္းတို႔ GBP အဖြဲ႕ သည္ ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္မွစ၍ ႏွစ္စဥ္အဆိုပါေဘးမဲ့ေတာသို႔ သစ္ပင္စိုက္ရန္၊ ငွက္မ်ားၾကည့္႐ႈ    ေလ့လာရန္၊ ေရႊသမင္မ်ားႏွင့္ အျခား သားရဲတိရစာၦန္မ်ားအားေလ့လာရန္၊ သစ္ပင္မ်ိဳးစိတ္မ်ားရွာေဖြရန္၊ ထိုေတာ ပတ္ဝန္းက်င္ရွိ ေဒသခံ ရြာသူရြာသား မ်ားႏွင့္ ေတြ႕ဆံုကာ ေဘးမဲ့ေတာႀကီး ဆက္လက္ရွင္သန္ေစရန္ ေဆြးေႏြးျခင္း မ်ားကို ျပဳလုပ္ရန္သြားေရာက္ၾကသည္။ ဧရာဝတီႏွင့္ ရင္ႏွီးခဲ့သည္မွာ ၄ ႏွစ္ရွိၿပီ ျဖစ္ေသာ GBP အဖြဲ႕မွ ဧရာဝတီ၏ ေျပာင္းလဲလာမႈကို “ဧရာဝတီျမစ္ေၾကာင္း ကေနတစ္ဆင့္ ရွိမ္းမကားမွာရွိတဲ့ ေတာရႀကီး ေဘးမဲ့ေတာကို သစ္ပင္ သြားစိုက္ၾကတာ၊ မႏွစ္က ဧရာဝတီႀကီး ေသာင္ထြန္းေနလို႔ စီးလာတဲ့ေလွကို ဆင္းၿပီးေတာင္ တြန္းလိုက္ရေသးတယ္။ အဲဒီမွာ ကၽြန္မတို႔ အဖြဲ႕သားေတြ ေျပာျဖစ္တာက ေတြ႕လား ငါတို႔ေတြ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးထဲမွာ ဆင္းရပ္ေနၾကတာေပါ့လို႔”ဟု ျပန္ေျပာင္းေျပာၾကသည္။
စစ္ကိုင္းေတာင္ေပၚမွ ျမင္ရေသာ ဧရာဝတီ၏ ျမင္ကြင္းေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း GBP အဖြဲ႔ဝင္ စစ္ကိုင္းသူ တစ္ဦးက ““စစ္ကိုင္းေတာင္ ေပၚကေန ဧရာဝတီျမစ္ကိုၾကည့္ၿပီး အပန္းေျဖရတာ၊ အခုဆိုရင္ဧရာဝတီျမစ္ကို    ျမင္ရတဲ့ျမင္ကြင္းက တျဖည္းျဖည္း ေဝးေဝးလာတယ္။ ေသာင္ေတြထြန္း ေနတာလည္း အမ်ားႀကီးပဲ။ ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ဘယ္ေလာက္က်ဥ္း သြားသလဲဆိုရင္ ဟိုဘက္ကမ္း ဒီဘက္ကမ္းကို စကားေတာင္ လွမ္းေျပာလို႔ရတယ္။” ဟု ယင္းက ကိုယ္ေတြ႕ျမင္ကြင္းကို ေျပာျပသည္။ ထို႔ေနာက္ ယင္း၏ထင္ျမင္ခ်က္ တစ္ခုကိုလည္း ေျပာျပသည္။ “ဒီႏွစ္ဧရာဝတီျမစ္ ေရတိုးတာျမန္တယ္လို႔ ကၽြန္မထင္တယ္။ အရင္ႏွစ္ေတြက ေမလအကုန္ ဆိုရင္ ျမစ္ေၾကာင္းကို အသံုးျပဳၿပီး ကၽြန္မတို႔ အဖြဲ႕သားေတြ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး တစ္ခုခု လုပ္တယ္၊ ဥပမာ-ပ်ိဳးပင္ယူတာ၊ ေလ့လာေရး လုပ္တာေတြေပါ့။ ဒီႏွစ္မွာ အဲဒီျမစ္ေၾကာင္းကို သံုးလို႔မမီလိုက္ဘူး။ ျမစ္ေရက တက္တာျမန္သလို က်တာလည္း    ျမန္ေနတယ္ေလ”ဟု ရွင္းျပသည္။ ဧရာဝတီျမစ္ေရကို ထိန္းသိမ္းရန္ သစ္ေတာျပဳန္းတီးလာမႈကိုလည္း ဂ႐ုစိုက္ရမည္ဟု GBP က ေျပာၾကားသည္။

ဧရာဝတီ ျမစ္ကမ္း တစ္ေနရာ

ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး ေရငတ္လာျခင္း ႏွင့္ပတ္သက္၍ ေရအရင္းအျမစ္ ပညာရွင္တစ္ေယာက္ျဖစ္ေသာ ပါရီၿမိဳ႕ ယူနက္စကို ဌာနခ်ဳပ္မွ ေရရွည္တည္တံ့ေသာ ေရအရင္းအျမစ္ စီမံခန္႔ခြဲမႈဌာန အႀကီးအကဲေဟာင္း ေဒါက္တာ ခင္နီနီသိန္းက “ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးက အခု စက္ဘီးလည္း ျဖတ္စီးလို႔ရၿပီလို႔ ေဒါက္တာခင္ေမာင္လြင္ရဲ႕ ဓာတ္ပံုမွတ္တမ္းေတြမွာ    ေတြ႕ရတယ္။ ဧရာဝတီ ျမစ္ႀကီးက ျမစ္ေၾကာင္း ရွာလို႔မရေအာင္ အပိုင္းပိုင္း ကြဲေနတယ္။ ႏုန္းတင္ေျမေတြလည္း အရမ္းမ်ားေနၿပီ။ ဒါကိုျပန္လည္ ထူေထာင္ရမယ္။ ဒါဆိုရင္ ဧရာဝတီျမစ္ကို သူစီးခ်င္သလို သဘာဝက်က်ေလး စီးခိုင္းဖို႔ ေနရာေပးရမယ္” ဟု ေျပာၾကားသည္။ ဧရာဝတီျမစ္ေရ သဘာဝအတိုင္း စီးဆင္းေရးအတြက္ ဆင္ျခင္ရမည့္ အခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း ေဒါက္တာခင္နီနီသိန္း က ““ဟုိအရင္ ၁၉၆ဝ-၇ဝ-၈ဝ-၉ဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိ ျမစ္တစ္ခုကို ထူေထာင္ဖို႔ ေသာင္ခုတ္တာ၊ ၿပိဳေနတဲ့ ကမ္းပါး ေတြကို အုတ္ေတြစီၿပီး ကြန္ကရစ္ေတြ ခင္းလိုက္တာ။ အဲဒါေတြဟာ သဘာဝ က်တဲ့ ျမစ္ႀကီးကို တစ္ခါတည္း လက္ထိပ္ခတ္လိုက္သလို    ျဖစ္သြားေရာ၊ ၿပီးရင္ ျမစ္နဖူးကို တစ္ေပေတာင္ မခ်န္ဘဲနဲ႔ ဟိုတယ္ေတြ ေဆာက္တာ၊ အိမ္ေျခေတြ ေဆာက္တာမ်ိဳးဟာ မသင့္ေတာ္ပါဘူး။”ဟု ယင္း၏ အေတြအႀကံဳမ်ားအရ သံုးသပ္ ေျပာၾကားသည္။ ျမစ္ႀကီးတည္တံ့မႈ ရွိေစရန္အတြက္ သစ္ပင္တစ္မ်ိဳးတည္းကိုသာ မစိုက္သင့္ေၾကာင္း၊ သဘာဝက်ေသာ သစ္ပင္ေတာမ်ားကဲ့သို႔ သစ္ပင္မ်ိဳးစိတ္ စံုလင္စြာ စိုက္ပ်ိဳးသင့္ေၾကာင္းလည္း အႀကံဳျပဳ ေျပာၾကားထားသည္။
ထို႔ျပင္ ျမစ္မ်ား၏ ႏုန္းအနည္က် တတ္သည့္ သဘာဝႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း ေဒါက္တာ ခင္နီနီသိန္းက တ႐ုတ္ျပည္ရွိ ျမစ္ဝါျမစ္တြင္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ ဆည္၏ နမူနာကို ယင္း၏ စာတမ္းတစ္ေစာင္တြင္ ေရး သားခဲ့ဖူးသည္။ ထုိဆည္တြင္ ႏုန္းအနည္က်မႈမွာ ဆည္ခံႏိုင္ရည္၏ ၉ဝ ရာခိုင္ႏႈန္း ေက်ာ္လြန္သြားသျဖင့္ ျမစ္ ညာတြင္ ေရကို အတိုးအေလ်ာ့ လုပ္ေပးႏိုင္သည့္ ဆည္မ်ားကို ေဆာက္လုပ္ခဲ့ရေၾကာင္း၊ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမစ္ဆံုဆည္ စီမံကိန္းအရ ႏွစ္ ၅ဝ ၾကာၿပီး၍ ဆည္ႀကီးကို ျမန္မာလက္သို႔ ျပန္လည္ေပးအပ္ခ်ိန္တြင္ ႏုန္းအနည္က်မႈ ျပႆနာေၾကာင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္ယူႏိုင္စြမ္း ဆက္လက္ရွိမည္ မဟုတ္ဟု ယူဆပါေၾကာင္း ထုိစာတမ္းတြင္ ေထာက္ျပထားဖူးပါသည္။
ဧရာဝတီကား ေရငတ္ေနသည္မွာ ေသခ်ာသကဲ့သို႔ ဆက္လက္၍ ေရငတ္ေနဦးမည့္ အလားအလာမ်ားလည္း ရွိေနေသးသည္ဟု ဆိုရမည္ပင္။
သယံဇာတမ်ား ထုတ္ယူ သံုးစြဲခံေနရသည့္ ဧရာဝတီ
ဧရာဝတီျမစ္ႀကီးထဲတြင္ သဘာဝ သယံဇာတမ်ားစြာ ရွိသည္။ ထိုသယံဇာတမ်ားအနက္ ဧရာဝတီလင္းပိုင္မ်ား မ်ဳိးသုဥ္းရေတာ့မည့္ အေျခအေနသို႔ ယခုေရာက္ရွိ ေနရၿပီျဖစ္သည္။ ထိုအေျခအေနမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ဧရာဝတီျမစ္ႏွင့္ ခ်င္းတြင္းျမစ္မ်ား အတြင္းသို႔ အႀကိမ္ႀကိမ္ သြားေရာက္ ေလ့လာခဲ့ဖူးေသာ စာေရးဆရာ၊ ဓာတ္ပံုဆရာ ဦးစိန္မ်ဳိးျမင့္က “အရင္တုန္းက ဧရာဝတီျမစ္႐ိုး တစ္ေလွ်ာက္ျဖစ္တဲ့ ပဲခူးတိုင္း၊ ျပည္ၿမိဳ႕ ကေနကခ်င္ျပည္နယ္၊ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕ၾကားမွာ ဧရာဝတီလင္းပုိင္ေတြ က်က္စားခဲ့ၾကတယ္။ အခု မႏၲေလးတိုင္း၊ မင္းကြန္းနဲ႔ ကခ်င္ျပည္နယ္၊ ဗန္းေမာ္ၿမိဳ႕ ၾကားမွာပဲ ဧရာဝတီလင္းပိုင္ကို ေတြ႕ရေတာ့တယ္။ အဲဒီ ဧရာဝတီလင္း ပုိင္ေတြဟာ ဧရာဝတီရဲ႕ အေရးႀကီးဆံုး သယံဇာတထဲက တစ္ခုပါ။ အဲဒါေၾကာင့္ ဧရာဝတီနဲ႔ မကင္းသူ အားလံုးက ကာကြယ္သင့္ပါတယ္”ဟု ယင္း၏ ယူဆခ်က္ကို ေျပာသည္။ ဧရာဝတီ လင္းပိုင္မ်ား တျဖည္းျဖည္း မ်ဳိးသုဥ္းလာေနေၾကာင္းႏွင့္ မ်ဳိးသုဥ္းရျခင္း အဓိက အေၾကာင္းရင္းမ်ားကိုလည္း ဆရာ ဦးစိန္မ်ဳိးျမင့္က “ဧရာဝတီျမစ္ထဲမွာ တရားမဝင္ ငါးဖမ္းတဲ့လုပ္ရပ္ေတြ ဒီႏွစ္မွာ အရမ္းဆိုးရြားလာတယ္။ ငါးဖမ္းနည္းေတြက လွ်ပ္စစ္ေရွာ့တိုက္တဲ့ ဖမ္းနည္းေတြ၊ မိုင္းခြဲတဲ့ဖမ္းနည္းေတြ၊ အဆိပ္ခ်တဲ့ ဖမ္းနည္းေတြ ရွိတယ္။ အခု ဒီႏွစ္မွာ ဘက္ထရီနဲ႔ လွ်ပ္စစ္ေရွာ့တိုက္ၿပီး ဖမ္းတာ အရမ္းမ်ားလာၿပီ။ အဲဒီအတိုင္းသာ ဆက္သြားရင္ ငါးမ်ဳိးသုဥ္း တာေတြ ျဖစ္သြား   ေတာ့မယ္။ ေရသတၱဝါ အႀကီးေတြျဖစ္တဲ့ လိပ္၊ လင္းပိုင္ေတြအျပင္ ေရပိုး၊ ေရမႊား၊ အင္းဆက္ အမႈန္အမႊားေလးေတြလည္း ေသႏိုင္တယ္”ဟု ရွင္းျပသည္။ ထိုသို႔ ေရေနသတၱဝါမ်ား မ်ဳိးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္မႈ မရွိေစရန္ ျပဳလုပ္သင့္ေသာ အခ်က္မ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍လည္း ဆရာဦးစိန္မ်ဳိးျမင့္က ““ဒီလို တရားမဝင္ ငါးဖမ္းတာေတြကို ဥပေဒအဖြဲ႕ေတြက အေရးယူ ေပး႐ံုသာမက ေဒသခံေတြကပါ အႏၲရာယ္ကင္းကင္းနဲ႔ ပူး ေပါင္းပါဝင္ႏိုင္ဖို႔ လုိပါတယ္။ ၿပီးရင္ က်ဴးလြန္သူေတြကိုလည္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ အျပစ္ေပး အေရးယူမွပဲ ျဖစ္ေတာ့မယ့္ အေျခအေနပါ”ဟု အၾကံျပဳ ေျပာၾကားထားသည္။
ထုိ႔ျပင္ ဧရာဝတီ ျမစ္ဖ်ားခံရာ ကခ်င္ျပည္နယ္သည္ ဧရာဝတီ၏ ေရေဝေရလဲ ေဒသတစ္ခုလံုးပါဝင္ ေနေသာေၾကာင့္ ကမၻာေပၚတြင္ ေနာက္ဆံုး က်န္ရွိေသာ ဇီဝမ်ိဳးကြဲ ပေဒသာ အစုအေပါင္းႀကီး ျဖစ္ေနဦးမည္ဟု သစ္ေတာႏွင့္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး ပညာရွင္ ဦးအုန္းက ယူဆသည္။ တ႐ုတ္ေရအားလွ်ပ္စစ္ အဖြဲ႕၏ ေၾကညာခ်က္ကို တံု႔ျပန္ထားသည့္ ယင္း၏ စာတမ္းတြင္ “ကခ်င္ျပည္နယ္သည္ ဟိမဝႏၲာမ်ိဳးရင္းသား ငွက္ပန္းမန္မ်ားႏွင့္ မေလးရွား မ်ိဳးရင္း သားငွက္ပန္းမန္မ်ား၏ ဆံုခ်က္ ဇီဝမ်ိဳးကြဲမ်ား ေပါႂကြယ္ဝရာ Bio-diversity Hot-Spot တစ္ခုျဖစ္သည္။ သစ္ခြမ်ိဳးရင္း ၈ဝဝ ေက်ာ္ႏွင့္ Rododendron ပန္းမ်ိဳးေပါင္း၂ဝဝ ေက်ာ္တုိ႔ ရွိၾကသည္။ ကမၻာေပၚတြင္ မ်ိဳးတုံးေတာ့မည္ဟု ေျပာဆိုေန ၾကေသာ္လည္း ယခုအခ်ိန္အထိ ကခ်င္ျပည္နယ္ရွိ ခါကာဘိုရာဇီ အမ်ိဳးသား ဥယ်ာဥ္ထဲတြင္ ေတြ႔ရွိႏိုင္ေသးသည္။ အလြန္ရွားပါးေနၿပီျဖစ္ေသာ Taxus Wallichiana မ်ဳိးစိတ္ Yew ၏ အေခါက္မွာ ေဆးဖက္ဝင္ၿပီး ကင္ဆာေရာဂါကို ကုသရာတြင္ အသံုးျပဳႏိုင္သည္။ ထိုအပင္မ်ိဳးစိတ္ကိုလည္း ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ ေတြ႕ႏိုင္ေသးသည္။ ထုိက့ဲသုိ႔ေသာ သစ္ပင္မ်ားမွာ တ႐ုတ္ဘက္သို႔ တရားမဝင္ ေမွာင္ခို လမ္းေၾကာင္းမွ စီးထြက္ေနၾကသည္။ Leaf deer, Blue Sheep, တာကင္ ႏွင့္ ပန္ဒါအနီကဲ့သို႔ ရွားပါးေသာ ဇီဝမ်ိဳး စိတ္မ်ား၊ မ်ိဳးတံုးေတာ့မည့္ အႏၲရာယ္ ႀကံဳေနရၿပီ ျဖစ္ေသာ မ်ဳိးစိတ္မ်ားႏွင့္ မ်ိဳးစိတ္အသစ္မ်ား၊ ေဆးဖက္ဝင္ေသာ သစ္ေခါက္သစ္ဥမ်ားႏွင့္ အပင္မ်ားကို ကခ်င္ျပည္နယ္တြင္ ေတြ႕ႏိုင္ေသးသည္။ ထုိ႔ျပင္ ေရခ်ိဳငါးမ်ိဳးမ်ားႏွင့္ မ်ိဳးစိတ္သစ္မ်ားလည္း ကခ်င္ျပည္နယ္ ပူတာအို ေဒသတြင္ ေတြ႕ႏိုင္သည္။ ထုိကဲ့သို႔ ဇီဝမ်ဳိး စံုလင္ေသာ ကခ်င္ျပည္နယ္ကို ေနာက္ထပ္ မထိပါးသင့္ေတာ့ဟု သိပၸံပညာရွင္မ်ားက တညီတၫြတ္တည္း ေျပာၾကား    ေနခဲ့သည္”ဟု ေရးသားထားသည္။ ထုိ႔ျပင္ တုိင္းျပည္ဖြ႕ံၿဖိဳးေရးႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ ယင္း၏ အျမင္ကိုလည္း “ႏိုင္ငံ၏ဇီဝ ပေဒသာမ်ား၊ ေဂဟစနစ္မ်ားႏွင့္ ပတ္ဝန္းက်င္ကို အေလးဂ႐ုျပဳ မစဥ္းစားေသာ ဖြ႕ံၿဖိဳးေရးသည္ အဓိပၸာယ္မရွိေသာ ဖြ႕ံၿဖိဳးေရးသာျဖစ္သည္”ဟု ျပတ္သားစြာ ေဖာ္ျပထားပါသည္။
အဆိုပါ တရားမဝင္ ငါးဖမ္းျခင္းကိစၥကို လိုက္လံေျဖရွင္းေပးေနေသာ ငါးလုပ္ငန္းဦးစီးဌာနမွ တာဝန္ရွိသူ တစ္ဦးကလည္း “ကၽြန္ေတာ္တို႔က လစဥ္လတိုင္း ဧရာဝတီျမစ္ထဲကို ကင္းလွည့္ပါတယ္။ အဓိက ကေတာ့ မင္းကြန္းနဲ႔ ေက်ာက္ေျမာင္း   ၾကားက ဧရာဝတီလင္းပိုင္ ထိန္းသိမ္းေရးနယ္ေျမ ထဲကိုပါ။ အခု ဒီႏွစ္မွာ လွ်ပ္စစ္ ေရွာ့တိုက္ၿပီး ငါးဖမ္းတာေတြ အရမ္းမ်ားလာတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔ေတြက အသိပညာေပးတာေတြ သြားၿပီးလုပ္တယ္။ ဒါေပမဲ့ သိပ္ၿပီးေတာ့ အဆင္မေျပဘူး။ ဘယ္လိုျဖစ္လည္း ဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႔အဖြဲ႕ရဲ႕ ေလွေတြကို ဝိုင္းၿပီး ရန္မူတာေတြေတာင္ ရွိတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႔လည္း ကိုယ့္ဟာကိုယ္ ကာကြယ္ေနရတယ္”ဟု ယင္းတို႔ ေတြ႕ႀကံဳေန ရေသာကိစၥမ်ားအား   ျပန္လည္ေျပာျပသည္။ ထိုသို႔ တျဖည္းျဖည္း အေျခအေန ဆိုးရြားလာျခင္းကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ရန္ အတြက္ အျခားႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားႏွင့္ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား သို႔လည္း ပါဝင္ကူညီႏိုင္ၾကရန္ ေျပာၾကားခ်င္ေၾကာင္းလည္း ယင္းက ေျပာၾကားသည္။ “ဧရာဝတီမွာျဖစ္ေနတဲ့ကိစၥက ကၽြန္ေတာ္တို႔ အစုတစ္စု အဖြဲ႕တစ္ဖြဲ႕နဲ႔ပဲ ဆိုင္တာ မဟုတ္ဘူးေလ။ ႏိုင္ငံသားအားလံုးနဲ႔ ဆိုင္တယ္လို႔ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္ ပါတီေတြေရာ၊ ႏိုင္ငံေရးအဖြဲ႕ေတြေရာ၊ NGO လို လူမႈေရးအဖြဲ႕ေတြေရာ၊ မီဒီယာ သတင္းသမားေတြေရာ၊ သာမန္ျပည္သူေတြေရာ အားလံုးနဲ႔ဆိုင္တယ္ဗ်၊ အားလံုးကသာ ဝိုင္းဝန္းၿပီး ေဆာ္ၾသေပးမယ္ဆိုရင္ ဧရာဝတီဟာ အေျခအေန အရမ္းမဆိုးႏိုင္ဘူး၊ အဓိက ကေတာ့ဗ်ာ အဲဒီေဒသမွာေနတဲ့ ျပည္သူေတြရဲ႕ အသိဉာဏ္ေတြကို ပိုၿပီးဖြ႔ံၿဖိဳးလာေအာင္ လုပ္ေပးရမယ္။ ၿပီးေတာ့ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းတဲ့သူေတြနဲ႔အတူ ေဒသခံျပည္သူေတြပါ ပူးေပါင္းပါဝင္လာရင္ ပိုေကာင္းတာေပါ့” ဟု ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ဖို႔အတြက္ အႀကံဳျပဳထားသည္။ ထိုသို႔ လွ်ပ္စစ္ေရွာ႔တိုက္ ငါးဖမ္းေသာကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေဒသခံ ငါးဖမ္းလုပ္သားတုိ႔ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုခဲ့ရေသာ လူမႈေရးအဖြဲ႕မွ ေျပာၾကားခ်က္အရ ငါးဖမ္းေနရျခင္းမွာ ယင္းတို႔၏ စာဝတ္ေနေရးအရ ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ယခုအခါ ငါးရရွိမႈလည္း တျဖည္းျဖည္း နည္းလာေၾကာင္း၊ အသိပညာ ျဖန္႔ေဝေသာ အဖြဲ႕အစည္းမ်ား၏ ေျပာျပခ်က္မ်ားကို နားေထာင္ရဖန္ မ်ားလာ၍ သေဘာေပါက္မႈ ရွိလာေၾကာင္း၊ မိမိတို႔ေနထိုင္ရာ၊ ရွာေဖြစားေသာက္ရာ ဧရာဝတီကို ကာကြယ္ရန္ ႀကိဳးစားလုပ္ေဆာင္ ပါမည္ဟု ေျပာၾကားေၾကာင္း ေဒသခံတို႔၏ ခံစားခ်က္ကို ၾကားသိရသည္။

ဧရာဝတီ ျမစ္တစ္ေနရာ

ဧရာဝတီႏွင့္ ေရအားလွ်ပ္စစ္
ဧရာဝတီျမစ္ႀကီး၏ အျခား သယံဇာတ အေျခခံစီမံကိန္းတစ္ခုမွာ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ထုတ္ယူျခင္းျဖစ္သည္။ ဧရာဝတီျမစ္ေရကို လိုသလို ယူေဆာင္၍ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္ယူရန္ ႀကိဳးပမ္းမႈမ်ား ရွိလာသျဖင့္ ႏိုင္ငံေတာ္ အဖြဲ႕အစည္း၊ လူမႈေရး အဖြဲ႕အစည္း၊ ပညာရွင္ အဖြဲ႕အစည္းတို႕က ဝိုင္းဝန္း အႀကံဳျပဳၾကျခင္း ျဖစ္ေပၚခဲ့ရသည္။ အဆိုပါ ေရသယံဇာတ ထုတ္ယူမည့္ကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္၍ ေရအရင္းအျမစ္ သုေတသနပညာရွင္ ေဒါက္တာ ခင္နီနီသိန္းက “ကၽြန္မတို႔လိုအပ္တဲ့ သယံဇာတေတြကို ထုတ္ေဖာ္သံုးစြဲေနရင္းနဲ႕ ကၽြန္မတို႔ခ်စ္တဲ့ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ပါမလားလို႔ အဲဒီ ဧရာဝတီရဲ႕ ေရသယံဇာတေတြကို ထုတ္ယူဖို႔ ႀကိဳးစားေနသူေတြကို ကၽြန္မေမးခ်င္ပါတယ္” ဟုေျပာၾကားထားသည္။ ဆက္လက္၍ ယင္းက “ဒါေပမယ့္ ကၽြန္မမွာ ဒီဧရာဝတီျမစ္ႀကီးကို စီပြားေရးဖံြ႕ၿဖိဳးဖို႔ အသံုးျပဳရမယ္ဆိုရင္ အႀကံျပဳခ်က္ ၃ ခ်က္ရွိပါတယ္။ ဟန္ခ်က္ ၃ ခ်က္ေပါ့ေလ။ အဲဒီဟန္ခ်က္ ၃ ခ်က္သာ ညီမယ္ဆိုရင္ ဘာပဲေဆာက္ေဆာက္ ရပါၿပီ။ ဟန္ ခ်က္ ၁ က စီးပြားေရး တကယ္တြက္ေျခ ကိုက္ရမယ္။ အျမတ္မရရင္ အခ်ိန္ကုန္၊ ေငြကုန္ခံၿပီး ဘာဆက္လုပ္မွာလဲ။ စီးပြားေရး တကယ္ တြက္ေျခကိုက္ၿပီးရင္ ဟန္ခ်က္ ၂ က သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ကို ေရရွည္တည္တံ့ ေနေစရမယ္။ အဲဒါက ဒီေရသယံဇာတကို မွီခိုေန ၾကတဲ့ ေရသတၱဝါေတြနဲ႔ လူေတြကို ေျပာတာပါ။ အဲဒီဟန္ခ်က္ ၂ ခုကိုက္ ညီၿပီဆိုရင္ ဟန္ခ်က္ ၃ က တစ္ႏိုင္ငံလံုးမွာရွိတဲ့ လူထုတစ္ရပ္လံုးအတြက္ ထည့္သြင္းစဥ္းစားပါ။ အဲဒီလို ဟန္ခ်က္ ၃ ခ်က္စလံုး ညီမွသာ ပေရာ့ ဂ်က္တစ္ခုကို လုပ္ေဆာင္ရပါမယ္”ဟု အႀကံျပဳ ေျပာၾကားထားသည္။
ပေရာ့ဂ်က္တစ္ခု ျပဳလုပ္ေတာ့မည္ ဆုိပါက EIA(Environmental Impact Assessemnt) (ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ အက်ိဳး သက္ေရာက္မႈ ေလ့လာျခင္း) လုပ္ၿပီးၿပီလားဟု အေမးခံရျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ EIA သည္ ပေရာ့ဂ်က္တစ္ခု အတြက္ အသံုးဝင္မႈ ရွိ မရွိကို ေရအရင္းအျမစ္ပညာရွင္ ေဒါက္တာခင္နီနီသိန္းက “EIA က စီမံကိန္း လုပ္တဲ့ ေနရာရဲ႕   ေဒသကြက္ကြက္ ကေလးကိုသာ တြက္ခ်က္တာ ျဖစ္ပါတယ္။ တစ္ဖက္ေစာင္းနင္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အလံုးစံု ပါဝင္တဲ့ ဆိုးက်ိဳးနဲ႔ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ရဲ႕ အနာဂတ္၊ ဧရာဝတီရဲ႕ က်န္းမာေရး၊ ႀကံံ့ခိုင္ေရး၊ ဆိုးက်ိဳး သက္ေရာက္မႈေတြကို EIA က မတြက္ခ်က္ႏိုင္ပါ ဆိုတာကို ကၽြန္မ ေျပာျပခ်င္ပါတယ္၊ အသိေပးခ်င္ ပါတယ္” ဟုေျပာၾကားခဲ့သည္။
ဧရာဝတီျမစ္ေရမွ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္ယူျခင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ေရး ပညာရွင္ ဦးဝင္းမ်ိဳးသူက “ဧရာဝတီျမစ္ကို ပတ္ၿပီး လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား မထုတ္လည္း တျခားနည္းလမ္းေတြနဲ႔ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေနေတြ အေၾကာင္းတရားေတြ အမ်ားႀကီးရွိပါတယ္။ ဒါကို တျခား နည္းလမ္းေတြ ရွာေဖြမသံုးေတာ့ဘဲနဲ႔ ေနာက္ဆံုးနည္းလမ္းျဖစ္တဲ့ ဧရာဝတီျမစ္ကို သြားပိတ္ၿပီး ဆည္ေဆာက္ဖို႔ ေရြးလိုက္တာေတာ့ ဆင္ဖိုးထက္ ခၽြန္းဖိုးႀကီးေနတဲ့ ကိစၥပါ။ အခု ေရာက္ေနတဲ့ စီမံကိန္းကို ဒီေနရာမွာ ရပ္လိုက္ၿပီး ေလ်ာ္ေၾကး ေပးလိုက္တာဟာ စီမံကိန္း ၿပီးသြားခ်ိန္မွာ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ေပၚလာမယ့္ ဆိုးက်ိဳးေတြထက္စာရင္ ပိုၿပီးသက္သာပါဦးမယ္” ဟုသံုးသပ္ျပထားသည္။ ဆက္လက္၍ ယင္းက ““ဒီလိုမ်ိဳး ေရွ႕တိုးရ ေနာက္ဆုတ္ရခက္ေန တာဟာ တိက်ျပတ္သားတဲ့ စြမ္းအင္မူဝါဒ မရွိလို႔ပါ။ ဒါကို အရင္ဆန္းစစ္ဖို႔ လိုပါတယ္” ဟုေျပာၾကားသည္။
မိုးေလဝသ ပညာရွင္ ေဒါက္တာထြန္းလြင္က တ႐ုတ္ျပည္ ယန္ဇီျမစ္ တြင္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ထုတ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚေသာ အက်ိဳးဆက္မ်ားကို ေျပာၾကားထားသည္မွာ ““တ႐ုတ္ျပည္ (Three Gorges Dam) ေဆာက္လုပ္မႈ ေၾကာင့္ ယန္ဇီျမစ္ရဲ႕ ဓါတုဖြဲ႕စည္းပံု၊ အပူခ်ိန္နဲ႔ ေရစီးႏႈန္းေတြ ေျပာင္းလဲသြားခဲ့တယ္။ ငါးေတြ ေနရာ ကူးေျပာင္းမႈေတြ ပ်က္စီးကုန္တယ္။ ငါးဖမ္းလုပ္ငန္းေတြ ထိခိုက္ ကုန္တယ္။ ျမစ္ေၾကာင္းေတြေျပာင္း၊ ေရစီးေတြေျပာင္း၊ ကမ္းေရတိုက္ စားမႈေတြ မ်ားလာတယ္။ ေရေၾကာင္း သြားလာေရးေတြ ခက္ခဲလာတယ္။ ေရစီးေတြ ေျပာင္းကုန္တာေၾကာင့္ စက္မႈစြန္႔ပစ္ပစၥည္းေတြ၊ အမိႈက္သ႐ိုက္ေတြကုိ သန္႔ရွင္းေရး မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ယန္ဇီျမစ္အတြင္းမွာ ၂ဝ၁ဝ ခုႏွစ္ အကုန္တုန္းက မစီးေတာ့ဘဲ စုပံုတင္ က်န္ရစ္ေနတဲ့ အမိႈက္ေတြ တန္ခ်ိန္ေပါင္း ၇၈,ဝဝဝ ခန္႔ကို ရွင္းလင္းပစ္ခဲ့ရတယ္။ စတင္တည္ေဆာက္တုန္းကလည္း သစ္ေတာေတြ ရွင္းခဲ့ရတယ္။ လူေတြေျပာင္းေရြ႕ရတယ္။ ရွားပါးတဲ့ ငွက္သတၱဝါေတြရဲ႕ အသိုက္အၿမံဳေတြကို ရွင္းလင္းပစ္ရတာ၊ ပတ္ဝန္းက်င္ ေဂဟစနစ္ႀကီး တစ္ခုလံုး ထိခိုက္ခဲ့ရတာကို HEP(Hydro Electric Power) နဲ႔ Ecological Problem (စီးပြား ေရးဆုိင္ရာ ျပႆနာ)ေတြကို ေျဖရွင္းတယ္လုိ႔ ေျပာတာ ရယ္စရာ ေကာင္းေနပါတယ္”ဟု မီးေမာင္းထုိး၍ ေျပာၾကားထားသည္။

ဧရာဝတီျမစ္အေၾကာင္း တစိတ္တပိုင္း

သစ္ေတာႏွင့္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ထိန္းသိမ္းေရး ပညာရွင္ ဦးအုန္း ကလည္း “ေရအားလွ်ပ္စစ္ ထုတ္ယူမႈေၾကာင့္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ တုိးတက္လာမည္ဟူေသာ အယူအဆကို လက္မခံပါ။ ဧရာမဆည္ႀကီးမ်ား တည္ေဆာက္ျခင္းေၾကာင့္ သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ပ်က္စီးျခင္းသာ ျဖစ္ႏိုင္ေၾကာင္း၊ ကမၻာအႏွ႔ံအျပားတြင္ ေတြ႕ျမင္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္သည္။ ဆည္အေသးစားမ်ား (အျမင့္ ၁၅ေပထက္ မပိုေသာဆည္မ်ား) ကသာလွ်င္ သဘာဝကုိ မ်ားစြာ မထိခိုက္ဘဲ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ထုတ္ယူႏိုင္ေပသည္။ ဆည္ႀကီးမ်ားကမူ သဘာဝကို မထိခိုက္ဘဲ ေဆာက္လုပ္၍ မရႏိုင္”ဟု ဆည္ႀကီးမ်ား ေဆာက္လုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚႏိုင္ေသာ အက်ိဳးဆက္ မ်ားကို သံုးသပ္ခ်က္ ထုတ္ျပန္ထားသည္။
ဧရာဝတီျမစ္အတြင္း ျဖစ္ေပၚေနေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ပညာရွင္မ်ား လုပ္ေဆာင္သင့္ေသာ အခ်က္မ်ားကို သဘာဝ ပတ္ဝန္းက်င္ ဖြ႕ံၿဖိဳးတုိးတက္ေရး ပညာရွင္ ဦးဝင္းမ်ိဳးသူက ေအာက္ပါအတိုင္း အႀကံျပဳထားသည္။ အႀကံျပဳခ်က္ ၇ ခ်က္ရွိသည္။ (၁) ေရေဝေရလဲ အေသးစိတ္ အတန္းအစား ခြဲျခား သတ္မွတ္ျခင္း၊ (၂) ဇလေဗဒ တိုင္းထြာျခင္းႏွင့္ အေသးစိတ္ ကြန္ပ်ဴတာ တြက္ခ်က္မႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ (၃) မိုးေလဝသ စခန္းမ်ား ပိုမိုတိက်စြာ တည္ေထာင္မွတ္တမ္းတင္ ထိန္းသိမ္းျခင္း၊ (၄) ေျမအတန္းအစားခြဲျခား  သတ္မွတ္ျခင္း၊ (၅) ေျမအသံုးခ်မႈ စနစ္တက် ေလ့လာခြဲျခားသတ္မွတ္ျခင္း၊ (၆) ျမစ္အေပၚ မွီခိုရပ္တည္ရမႈ စူးစမ္းေလ့လာျခင္း၊ (၇) ႐ိုးရာဓေလ့ ေျမယာအသံုးခ်မႈႏွင့္ သတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကို ေလ့လာျခင္းတုိ႔ ျဖစ္သည္။
ဧရာဝတီႏွင့္ ပတ္သက္၍ အရပ္ဘက္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းမ်ားမွ လုပ္ေဆာင္သင့္ေသာ အခ်က္ ၅ ခ်က္ကုိလည္း ဦးဝင္းမ်ိဳးသူက အႀကံျပဳထားသည္။ အဆုိပါအခ်က္ ၅ ခ်က္မွာ (၁)ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရး အသိပညာမ်ား ျဖန္႔ေဝျခင္း၊ (၂)ပတ္ဝန္းက်င္ ေရးရာ လူထုလႈပ္ရွားမႈမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း၊ (၃)ပတ္ဝန္းက်င္ ထိန္းသိမ္းေရးလုပ္ငန္းမ်ား တစ္ႏိုင္တစ္ပိုင္ ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊(၄) ပတ္ဝန္းက်င္ ေစာင့္ၾကည့္ေရး ကြန္ရက္မ်ား ဖြဲ႕စည္းပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ (၅) ေဒသဆိုင္ရာ အာဏာပုိင္မ်ားႏွင့္ အခါအားေလ်ာ္စြာ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြး တင္ျပျခင္းတုိ႔ ျဖစ္သည္။ သယံဇာတ ထိန္းသိမ္းေရး ႏွင့္ ႏိုင္ငံဖြ႕ံၿဖိဳးေရးတုိ႔သည္ အကယ္စင္စစ္တြင္ ျပဒါးတစ္လမ္း၊ သံတစ္လမ္း ဆန္႔က်င္ေနသည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ား မဟုတ္ၾကပါ။ ႏိုင္ငံဖြ႕ံၿဖိဳးေရးအတြက္ ႏိုင္ငံပိုင္ သယံဇာတမ်ားကုိ အသံုးခ်ေတာ့မည္ဆုိလွ်င္ EIA(Environment Impact Assessment ပတ္ဝန္းက်င္ဆုိင္ရာ အက်ိဳးသက္ေရာက္မႈ ေလ့လာျခင္း)၊  SIA (Social Impact Assessment လူမႈေရးဆိုင္ရာ အက်ိဳးသက္ေရာက္ မႈေလ့လာျခင္း)ႏွင့္ EMP(Environmental Management Plan ပတ္ဝန္းက်င္ဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈစီမံခ်က္)မ်ားအား တင္ႀကဳိ ေဆာင္ရြက္ၾကရန္ လုိအပ္ပါသည္။ ထုိကဲ့သို႔ေသာ ေလ့လာဆန္းစစ္မႈမ်ားကို ေအာင္ျမင္စြာ ေက်ာ္ျဖတ္ႏိုင္ေသာ သယံဇာတ အသံုးခ် ႏိုင္ငံဖြ႕ံၿဖိဳးေရး စီမံကိန္းမ်ားကသာ ႏိုင္ငံအတြက္ သားေရႊြအိုးထမ္း စီမံကိန္းမ်ား ျဖစ္လာေပမည္။ သို႔မွသာ ဧရာဝတီလည္း ေရမငတ္ႏိုင္ေတာ့ သကဲ့သို႔ ႏိုင္ငံေတာ္ကလည္း ဧရာဝတီ ႏွင့္တကြ ဧရာဝတီ၏ သယံဇာတမ်ားကို မဆံုး႐ံႈးႏိုင္ေတာ့မည္ျဖစ္ပါသည္။
ရည္ၫႊန္း ။ ။ တ႐ုတ္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ အင္ဂ်င္နီယာအဖဲြ႕၏ ျမစ္ဆံုဆည္ႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ သေဘာထား ေၾကညာ ခ်က္အေပၚ ျမန္မာပညာရွင္တို႔၏ တု႔ံျပန္ ေျဖရွင္းခ်က္မ်ား။